Neboderi – impresivna inženjerska dostignuća

Obrisi gradova poput Njujorka, Hong Konga i Dubaija prikazuju neke od najneverovatnijih inženjerskih dostignuća, a videti toliko visokih zgrada u jednom gradu često je nezaboravno iskustvo. Klasifikacija nebodera ima puno, a sam naziv danas se koristi za zgrade čija visina je najmanje 100 – 150 metara. Prvim se smatra desetospratna zgrada “Home Insurance Building” u Čikagu, koja je izgrađena krajem XIX veka, u kojoj je korišćen čelik sa vatrootpornom metalnom konstrukcijom, a čija visina danas nije neuobičajena.

Prvi neboderi u sebi nisu imali čelika, pa su visinu morali da kompenzuju debljinom zidova na nižim spratovima. Kasnije je počela gradnja upotrebom čelika i betona, a 60-ih godina XX veka počeo je novi revolucionarni način gradnje. Tada su glavni elementi koji preuzimaju nosivost visokih objekata prebačeni na unutrašnjost zgrade, zajedno sa stepenicama i liftovima, a ostali stubovi su pomereni ka spoljnim zidovima. Najvažnije uloge te inovacije u građevinskoj industriji uticale su na smanjivanje ljuljanja višespratnica pri udarima vetra, kao i negativnih posledica potresnih i ostalih vibracija tla. Danas se praktično svi neboderi širom sveta grade na taj način.
Ubedljivo najviše nebodera ima u Kini, a među top 10 gradova čak ih je 6 iz ove velike zemlje centralne Azije.

Čikago, Sjedinjene Američke Države, 130 nebodera

Nakon Velikog požara u Čikagu 1871. godine, zvaničnici su obnovili ovaj uništeni grad. Danas je po broju stanovnika u SAD, Čikago je treći grad sa 2.7 miliona stanovnika. Najveći je u američkoj državi Ilinois u kome pored poznatih galerija, parkova, odličnih muzeja, živahanog noćnog života i raznih porodičnih atrakcija, nalaze neke od najviših zgrada u SAD.
Čikago je poznat kao rodno mesto nebodera i ima istaknutu ulogu u razvoju izgradnje visokih zgrada. Poznat je po svojim arhitektonskim dostignućima i ogromnoj lepezi poznatih čikaških zgrada. U ovom gradu ima 130 nebodera od kojih je najviša zgrada Willis Tower od 110 spratova visine 442 m. Prva zgrada od 150m+ visine je bila Chicago Temple iz 1924.godine.

Tokio, Japan, 160 nebodera

Tokio je metropola sastavljena od 26 gradova, 6 gradića i 8 sela koji su tokom vekova srasli u jedan grad. Poznat je i kao metropolitanska prefektura Tokio, u kojoj živi oko 14 miliona stanovnika, a preko 20 miliona ljudi svaki dan putuje iz okolnih područja radi posla. Ovaj grad poznat je po svojim hramovima, istorijskim znamenitostima, svetilištima, umetnosti, ali i blistavim neboderima.
Kao glavni grad i najnaseljenija prefektura Japana arhitektura ovog grada je mešavina tradicionalnog i ultramodernog.

Prva visoka zgrada od 156m je Kasumigaseki iz 1968. godine. Najviša građevina u ovoj prefekturi je Tokio SkyTree uzdiže se 634m. Pored toga što je najviša u Japanu i na svetu, ovaj neboder je i druga najviša slobodnostojeća struktura na svetu. Vidikovac na poslednjem spratu ove zgrade pruža prekrasan pogled na grad.
Tokio ima 160 nebodera, a najnoviji je kompleks Toronamon-Azabudai District u kom će se nalaziti najviša kula u Japanu od 330m visine, prostiraće se na osam hektara i obuhvataće još dve manje kule, kao i pergolu prekrivenu zelenilom. Planiran završetak izgradnje te kule je 2023. godine.

Šangaj, Kina, 166 nebodera

Izgradnjom nebodera 1920-ih i 1930-ih godina prošlog veka, grad Šangaj postao je jedan od gradova na svetu koji je započeo svoj prvi građevinski bum. Na osnovu kulturnih i istorijskih činjenica uz kolonijalnu prošlost, čini ga jedinstvenim u odnosu na druge gradove u Kini. Šangaj je najnaseljeniji grad u Kini i treći je po broju stanovnika na svetu sa 26,3 miliona.
Može se pohvaliti atraktivnim spojem istorije i savremenosti. Jedan je od gradova sa najviše nebodera, a predstavlja globalni centar za tehnologiju, proizvodnju, finansije, istraživanje i transport.
U Šangaju je 166 nebodera. Prva zgrada od 150m+ je Hotel Jin Jiang izgrađen u 1988.godini. Shanghai Tower uzdižući se na neverovatnih 632 metara visine, trenutno je najviši neboder u Kini i drugi je po visini na svetu, odmah iza Burdž Kalife u Dubaiju. Ovaj projekat mešovite namene ima veoma zanimljiv dizajn eksterijera. Karakteriše ga uvijanje od 120 stepeni od dna do vrha, kako bi se ublažio efekat vetra na samu strukturu. Zaobljena fasada i spiralni oblik objekta simbolizuju dinamičan razvoj moderne Kine. Kao treća zgrada koja sada čini trio nebodera Šangaja, pored zgrada Shanghai’s Lujiazui Finance i Trade Zone, Shanghai Tower će možda postati i prototip za izgradnju novih visokih zgrada. Zaobljena fasada i spiralni oblik objekta simbolizuju dinamičan razvoj moderne Kine.

Dubai, Ujedinjeni Arapski Emirati, 215 nebodera

Dubai sa 3,3 miliona stanovnika je najnaseljeniji emirat i jedan od sedam emirata u UAE koji bazira razvoj svoje ekonomije na turizmu. Impresivne visoke zgrade, inovativni građevinski projekti sjajne arhitekture, obilje sunčanih dana uz atraktivne kulturne sadržaje osnov su mnogobrojnim turističkim turama tokom cele godine.
Istorija nebodera u Dubaiju počela je izgradnjom Dubai World Trade Center 1979. godine. To je prva visoka zgrada u ovom gradu sa visinom od 184m i 38 spratova. Danas se u ovom gradu nalazi 215 nebodera, a mnogi od njih su svetski poznati. Hotel Burdž al Arab visine od 321m i 60 spratova, svojom konstrukcijom podseća na jedro i jedan je od najluksuznijih na svetu. Izgrađen je 1999. godine. Čuveni neboder Burdž Kalifa je završen posle 5 godina izgradnje i otvoren je u januaru 2010. Visinom od 828m je najviša građevina koju je čovek do sada napravio.

Njujork, Sjedinjene Američke Države, 297 nebodera

Njujork su tokom vremena nazivali različitim imenima, ali njegov najpoznatiji nadimak je „Big Apple“. Ovaj grad je dom mode, zabave, tehnologije, istraživanja, obrazovanja, politike, turizma, umetnosti i sporta sa više od 8 miliona stanovnika. Grad je tokom kasnog 19. i početkom 20. veka započeo izgradnju nebodera koji su uglavnom koncentrisani u delovima grada Midtown i Downtown Manhattan. U Njujorku ima 297 nebodera od kojih je najviši One World Trade Center sa 541 m.
Prva zgrada od 150m+ je Metropolitan Life Tower izgrađena u 1909. godini, a Empire State Building visine 381m, bio je najviša zgrada na svetu od 1931. do 1970. Chrysler Building je poseban simbol Njujorka, visok 319 m, a nalazi se na istočnoj strani Menhetna i najviša je zgrada na svetu napravljena od cigle sa čeličnom osnovom. Rivalitet između arhitektonskih timova zgrada Chrysler i Empire State je dugo trajao, jer je svaki želeo da njihova zgrada bude najviša na svetu. Arhitekta Chrysler Building je do samog kraja držao u strogoj tajnosti toranj koji je otkriven tek po kompletnom završetku zgrade, čime je postigao da ova zgrada bude najviša, ali svega 11 meseci. Posle mnoštvo revizija i promena arhitektonskih planova, Empire State odnosi pobedu i postaje najviša zgrada na svetu sve do 1970. godine kada je prevazilazi World Trade Center.

Central Park Tower, najviša stambena zgrada na svetu, 2019. godine dostigla je svoju punu visinu od 470 metara. Krajem prošle godine završena je i izgradnja „najtanjeg nebodera na svetu“ Steinway Tower. Reč je o impresivnom arhitektonskom dostignuću koje se izdiže na 435 metara na Menhetnu sa pogledom na Central Park, a objekat je širok tek oko 18 metara.

Hong Kong, Kina, 482 nebodera

Hong Kong je bivša britanska kolonija. Britansko carstvo ga je preuzelo u 19. veku i vratilo Kini 1997.godine. Sa više od 7,4 miliona stanovnika na 1.104m² površine je jedno od najgušće naseljenih područja na svetu. Zbog ograničene dostupnosti zemljišta za nove zgrade, grad se oslanja na koncentrisane visoke zgrade i kule za mnogobrojnu populaciju i rastuću ekonomiju. Ovaj grad je započeo veliki građevinski bum 80-ih godina, a danas se može pohvaliti sa 9.000 visokih zgrada i čak 482 nebodera.
Prva zgrada od 150m+ je Jardine House iz 1973.godine. Najviša zgrada u Hong Kongu je International Trade Center sa 108 spratova i visinom od 484m.

A neboderi u Beogradu?

Iako je u nekim zemljama sveta rast zgrada u visinu veoma prisutan, u Beogradu je u određenom periodu bila zabranjena izgradnja visokih zgrada, jer je 2010. godine usvojena Studija visokih objekata. To je zaustavilo sve projekte koji bi podrazumevali izgradnju veoma visokih objekata. Ova studija je prestala da važi 2014. godine i od tada su u Beogradu otvorena gradilišta u mnogim delovima grada.

Jedan od prvih beogradskih nebodera je Beograđanka ili palata Beograd. Njena gradnja je završena 1974.godine, a zgrada je jedno od najznačajnijih arhitektonskih dostignuća Srbije. Beograđanka sa 23 sprata i impresivnom visinom od 101m je prva izgrađena “pametna zgrada” u našem glavnom gradu i svojevremeno je bila najviša građevina Srbije.

Kula Geneks je poznata kao zapadna kapija grada izgrađena je 1977.godine i predstavlja simbol kulturnog napretka glavnog grada. Visinom od 135 m i sa 36 spratova u vreme izgradnje bila je najviša zgrada na području bivše Jugoslavije. Čine je dva tornja, viši stambeni i niži poslovni, koje na vrhu povezuje most, a primer iste takve zgrade se može videti u Kuala Lumpuru.

Jedan od beogradskih nebodera sagrađen je 1964.godine na jednoj od najlepših lokacija u gradu na ušću Save u Dunav – Poslovni centar Ušće koji ima 25 spratova i visinu 115 m. Zgrada Ušća je nekada bila Palata društveno političkih organizacija u kojoj se nalazilo sedište Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, zbog čega je mnogi Beograđani i danas zovu CK zgrada.

Pogled sa Kalemegdana, CK/Ušće kula I

Skyline AFI Tower

Pomenuta tri nebodera odavno su izgubila u trci za najviši građevinski objekat naše prestonice, jer tu titulu danas nosi Kula Beograd koja je visoka 168 m. Druga najviša zgrada Beograda je West 65 sa 150 m, a treća je Skyline sa 130m visine.

Visina nije jedini impresivni detalj u vezi ovih modernih zgrada. Ušće2, Kula Beograd, Skyline AFI Tower, West 65 Tower su projekti koji svojim dizajnom i arhitekturom predstavljaju inovativna arhitektonska rešenja u Srbiji. Namena tih zgrada je multifunkcionalna sa mnoštvom sadržaja – od stambenih i poslovnih prostora, restorana, SPA centara, zatvorenih bazena, luksuznih prodavnica i hotelskih smeštaja. Beograd će nastaviti da se razvija i ostaje da vidimo, kakve futurističke objekte nam donosi budućnost.